Baadhitaan ay laanta Af-Carabiga ee BBC-da iyo ururka warfidiyeenka wax baadha ee Carabta oo is kaashanaya sameeyeen, ayaa lagu ogaaday in kuumannaan dhalaan ahi ku mutaan jidh dil, silsilado lagu xidho iyo ulayn ba dugsiyo quraan ee ku yaalla Sudan.
Sudan waxa ku yaalla qiyaastii 30,000 oo dugsi quraan oo loo yaqaan “Khalwaat” kuwaas oo caruurta lagu baro akhriska, qoraalka iyo xifdiga Quraanka.
Baadhitaanka oo muddo 18 bilood ah laga wadey gudaha 23 “khalwo” ama dugsi quraan oo ku yaal Sudan, ayaa lagu ogaaday in ay ka jiraan tacaddiyo abaabulan oo ka dhaca kuwa badan oo ka mid ah dugsiyadaa, kuwaas oo caruur aan qaarkood da’doodu ka waynayn shan jir lagu xidhxidho silsilado oo ay uleeyaan macalimiinta dugisyadaa ka masuulka ahi.
Ardaydaa qaarkood oo weriyaha BBC-da ee sida qarsoodiga ah u baadhayey arrintaa la hadlay ayaa ku yidhi: “Mararka qaarkood lix ama todoba anaga oo ah ayaa silsilad la iskugu kaayo xidhaa markaasaa orda na lagu yidhahdaa, hadaanu kufno waxay nala dhacaan jeedal oo xanuunka la boodnaa.”
Baadhitaankaa waxa lagu ogaaday dhibaatooyin badan oo caruurtaa haysta oo ay ka mid yihiin nafaqo darro madaama ay ku nool yihiin duruufo xun iyo in qaarkood lagu dirqiyo in ay dhulka seexdaan marka cadceeddu kulushahay, halka kuwa bukoodana aanay daryeel caafimaad helin.
Wasiirka diinta iyo awqaafta Sudan, Nasruddiin Mufrix, oo BBC-da la hadlay ayaa sheegay in ay xukuumadu wado qorshe ay dib ugu habaynayso “Khalwaat-ka” guud ahaan, wuxuuna carrabka ku dhuftay in ay adag tahay in “dhibaato uu sababay nidaamkii dalka ka talin jiray soddonkii sano ee la soo dhaafay, lagu furdaamiyo maalin ama laba.”
Waxay BBC-du sidoo kale heshay caddaymo muujinaya in dugsiyadaa qaarkood, oo ku yaal badhtamaha Sudan, arday ku jirta oo qaan gaadh ah la jidh dilo.
Ardaydaa qaan gaadhka ah ayaa lagu xidhaa sariirahooda iyadoo la sheegayo in laga dawaynayo cudurrada dhimirka ku dhaca iyo qabatinka maandooriyaha.
Ardaydaa midkood oo BBC-da la hadlay ayaa yidhi: “sariirta ayay kugu silsiladaynayaan oo sida dameerka kuu ulaynayaan… adoomo ayay naga dhigteen.”
Dugsiga arintaasi ay ka dhacday oo BBC-du isku dayday in ay la xidhiidho ayaa ka gaabsaday inuu ka hadlo eedahaas.
Maxamed Naadir iyo Ismaaciil oo ah laba caruur ah oo 14 jirro ah, ayaa dugsiga ay dhigtaan oo ku yaal meel u dhaw magaalo madaxda Khartuum, si arxan darro ah loogu uleeyey, waxaana lagu xidhay qol oo waxay muteen jidh dil, muddo shan maalmood ahna cunto iyo biyo ba waa loo diiday. Nabarradii gaadhayna waxa la mariyey daamur oo waabay u dhiman gaadheen.
Sheekha maamulaha ka ah dugsi-quraankaas iyo saddex macalin oo kale oo la xidhay ayaa lagu soo oogay dacwad ah jidh dil iyo falal dambiyeed kale, laakiin markii dambe ayaa damiin lagu sii daayey.
Sidoo kale waxay BBC-du ka war heshay eedo sheegaya in ay dhaceen falal faro xumayn ah oo ka dhaca dugsiyadaas. Waxaanu Maxamed Naadir ku dooday in uu arkay caruur ay ku dhex faro xumaynayaan dugsiga ardayda ka waaweyni.
Maamulaha dugsiga la sheegay in faro xumayntu ka dhacaday oo la yidhaa Sheekh Xuseen ayaa waraysi ay BBC-du la yeelatay ku qiray in ay khalad tahay in caruurta qolal lagu xidho, laakiin wuxuu sheegay in ulaynta iyo silsiladayntu “faa’iido badan leeyihiin.”
Wuxuuna isaga oo arintaa qiraya yidhi: “dugsiyada badankoodu way adeegsadaan silsiladaha ee annaga oo keli ah maaha.”
Mar la weydiiyey waxa ka jira eedaha faro xumaynta ah, wuu beeniyey arrintaa gebi ahaan ba, waxaanu weriyaha BBC-da ee su’aasha weydiiyey ku eedeeyey inuu Quraanka dagaal ku wado.
Sheekh Xuseen wuxuu ku dhintay shil baabuur horraantii sannadkan, hase yeeshee sheekha cusub ee haatan gacanta ku haya dugsigaas ayaa BBC-da u sheegay in aanu aqbali doonin in caruurta la uleeyo wuxuuna si adag u beeniyey in ay jirto wax faro xumayn ah oo ka dhacday dugsigaasi dhexdooda.
Waxa dhawr jeer dib loo dhigay dhegaysiga dacwadda raggaa ku eedaysan in ay jidh dileen Maxamed Naadir.
Hooyadii oo BBC-du la hadashay ayaa se sheegtay in ay ka go’an tahay in aanay ka tanaasulin dacwadaas, waxaanay tidhi: “Hadii aan ka aamusno arintan waxa dhici doonta in kumanaan caruura oo kale sida Maxamed loo jidh dilo,” waxaanay intaa ku dartay “ma gar baa in aan caruurtayada u sadaqayno ixtiraamka culimada diinta?”
xigasho bbc
